Anh cứ ngỡ đùa vui trong chốc lát
Nào ngờ đâu đùa mãi đến điêu linh
(Bùi Giáng)
Chúng ta đến với tâm kịch, thường là đến một cách rất ư... trầm trọng: Ta biết
có một lãnh vực tâm lý ứng dụng mới mẻ, nay muốn được học, được 'nghiên kíu'
cách nghiêm túc, bài bản. Hoặc ta đang có những vấn đề cụ thể, bức xúc trong
tính tình, trong quan hệ, hy vọng rằng tâm kịch sẽ giải quyết cho ta...
Tốt thôi! Quá tốt thôi! Nhưng có lẽ, bước vào tâm kịch, thái độ hoặc những mục
đích nghiêm trang nghiêm trọng đó còn cần phải đi kèm với một thái độ biết...
chơi rỡn nữa. Hình như ở độ sâu xa và nền tảng, tâm kịch không thích giải quyết
những chuyện 'thực tế cụ thể' cho ta lắm đâu. Tâm kịch mong ước cung cấp cho ta
một thái độ sống, một lối nhìn mới về cuộc sống, từ đó, ta sẽ có những cung cách
và những hành vi ứng xử thích hợp, sáng tạo, hồn nhiên, uyển chuyển, mà cũng
đầy tha thiết mãnh liệt hơn gấp bội phần nữa.
Tâm kịch là một cuộc chơi rất thật, để khi bước trở lại với cuộc đời, ta sẽ
sống thật một cách rất chơi. Nói cho có vẻ nghiêm túc một chút, những cuộc chơi
tâm kịch có thể giúp chúng ta tìm lại sự sáng tạo, hồn nhiên, tự do.
Trong mỗi ông già hoặc bà già là chúng ta đang ngồi ở đây, thực ra vẫn ẩn chứa
một chú bé thơ (cô bé thơ) đầy hồn nhiên, đầy tự do, đầy sáng tạo. Chất hồn nhiên,
tự do, sáng tạo xưa nay vẫn hoàn toàn đầy đủ nơi chúng ta, vẫn là một năng lực
dào dạt tràn đầy nơi chúng ta, vẫn là một sức sống tiềm ẩn nhưng chan chứa như
một đại dương dâng trào trong chúng ta. Nhưng chỉ vì, khi luôn phải đối đầu với
cuộc sống có những 'thực tế cụ thể' ra như quá bức bách, quá nghiêm trọng, quá
mòn mỏi, riết rồi chúng ta phải trở thành 'người lớn quá người lớn' từ lúc nào
không biết. Chúng ta cắm mắt cắm mũi cách nghiêm trọng mà đối phó. Cuối cùng,
chúng ta trở thành người lớn một cách trầm trọng, khốn khó, lặt vặt, mệt mỏi,
vùi sâu chôn chặt một con người thật đầy tự do, sáng tạo, hồn nhiên trong chính
mình.
Trẻ thơ là kẻ sáng tạo, hồn nhiên, tự do. Vì trẻ
thơ là kẻ chơi đùa. Chơi, với trẻ thơ, là cách sống thật nhất, chan chứa nhất,
dào dạt nhất, thiết tha và phong phú nhất. Trẻ thơ chơi và khám phá ra luật
chơi. Trong khi chơi và tuân thủ luật chơi, trẻ cũng có thể phải u đầu sứt
trán, cũng có thể bị 'dí' và bị thua, nhưng đàng nào trẻ cũng hết mình, bay
bổng mà rất thật, rất thật mà cũng rất là cuộc chơi lung linh với bao nhiêu
ngạc nhiên, kỳ thú.
Người lớn là kẻ TRẦM TRỌNG HOÁ mọi sự. Mọi sự đều trở nên rất nghiêm trọng,
nghiêm trang, cứng ngắc, chấp nhặt đến khốn khổ. Người lớn cứng ngắc chấp nhặt
cách nghiêm trang nghiêm trọng với thành công, với thất bại, với hạnh phúc, với
nỗi đau, với tình yêu, với tình ghét, với sum họp, với biệt ly, với thánh hạnh,
với tội lỗi, với quan niệm, với lập trường, với tôn giáo, với triết lý, với lý
tưởng, với luân lý, với hèn yếu, với lỡ lầm, với buông tuồng, với mệt mỏi, với
cô đơn, với hiện tại, với tương lai, với quá khứ, với đủ thứ hầm bà lằng rất
nghiêm trọng nghiêm trang bức bách...
Trong qui luật Âm Dương của cuộc đời, những gì là một chiều, một mặt, thì sẽ
thiếu sự sống. Sự sống viên mãn tràn trề là một cuộc Hoà Điệu giữa những nguồn
năng lực ra như rất trái chiều, rất nghịch lý với nhau. Âm phải hoà Dương thì
mới có sự sống. Cũng vậy, sống kiểu trẻ thơ mãi cũng không được, mà phải làm
người lớn, để đụng, để chạm, để mang, để vác cuộc đời. Nhưng nếu những đụng
chạm mang vác của người lớn mà lại không ăn thông với chất trẻ thơ vui đùa hồn
nhiên, sáng tạo, tự do thì người lớn chẳng bao giờ trở thành người lớn đích
thực. Họ sẽ là những kẻ lố bịch với những vai tuồng cứng ngắc, hoặc lầm than
khốn khổ với những sự cố họ gặp. Một người lớn trọn vẹn là dám... chơi đùa ngay
với nỗi đau quằn quại của chính mình, là kẻ dù sống giữa bao nhiêu khốn khổ
sinh lão bệnh tử của cuộc đời mà vẫn để cho tất cả những thứ đó ăn thông với
chân tính hồn nhiên ngây thơ như sức sống tiềm tàng mà mãnh liệt, như một thứ
quê nhà ngàn năm êm ấm. Bấy giờ, chất trẻ thơ lại là nguồn 'nội lực' dồi dào
cho người lớn.
Biết đâu, lúc này chúng ta cần 'học lại' để trở thành trẻ thơ, hầu có thể làm
người lớn cách đích thực. Tâm kịch là một cung cách sống lại hồn trẻ thơ như
thế. 'Sân khấu tâm kịch' là sân khấu của những tấn tuồng đời, sân khấu của
những tiếng cười và tiếng khóc, của những hể hả và tiếng nấc lặng im, của những
hạnh phúc và đau đớn, mộng tưởng và thất bại, yếu đuối và lỡ lầm, nuối tiếc và
nhớ thương, sự chết và sự sống, sum họp và chia phôi, ngu si khờ dại và khôn
lanh quỉ quyệt, dập dờn hồn ma bóng quế và những nỗi cô đơn khắc khoải... Những
nỗi đời cứ tràn trụa trên sân khấu tâm kịch. Ta đem chúng ra, ta sống với
chúng, ta chiêm ngưỡng ngắm nghía chúng, trên hết, ta dám tung hứng chúng như
một trò chơi lung linh, như một tấn tuồng thiết tha huyền diệu, như một lần ta
dám chơi một trận sống thật đến tha thiết đắm say. Ở đó, ta tha hồ khóc cười la
hét múa may cho hết mình cho đã thèm cho chất ngất...
Sân khấu tâm kịch là một 'cuộc rỡn tan tành xương máu' (từ của Bùi Giáng). hay
đúng hơn, dám lấy những sự tan tành xương máu đem trở thành một cuộc rỡn đùa
rất mực thiết tha đắm đuối. Ta đem cái bi kịch cuộc đời ra mà chơi mà rỡn cách
nghiêm trang thành kính mà thú vị. Chính trong thể điệu chơi giỡn thiết tha
thành kính thú vị, bi kịch lại trở thành niềm bi tráng, thành cuộc chiến thắng,
thành độ cao lớn, sâu rộng, đẹp đẽ, phong phú, giá trị của kiếp người.
Phải chăng, cuộc chiến thắng thực sự của thân phận con người lại hệ tại việc
này: dù giữa muôn khốn khổ đớn đau nấc nghẹn, ta vẫn có một ánh mắt mới, một
thái độ mới. Đó là, ta dám thấy và dám sống cuộc đời này như một Tấn Kịch đắm
đuối lung linh, một Tấn Kịch kỳ diệu đến lạ lùng thú vị... Bấy giờ, nỗi bi kịch
tưởng như rất cô đơn của ta lại đang trở thành một dòng sông thao thiết tuôn
chảy, tuôn chảy hoà vào biển cả của sự đồng điệu, của sự cảm thông, vì thực ra,
'diễn viên' nào của tấn tuồng đời mà chẳng như ta, và chẳng là ta: tất cả đều
đang cùng sống những bi kịch lạ lùng diệu vợi của kiếp làm người.
Vô Trú
No comments:
Post a Comment